1Bewust worden van de persoonlijkheid

Geschreven door René de Quastenit

onduidelijkheid, vraagteken.jpg Als je aan jezelf de vraag stelt wie je nu werkelijk bent, wat is dan het antwoord? Kun je überhaupt deze vraag beantwoorden of wordt het een vage beschrijving van je gedrag? Als je gaat nadenken over deze vraag, kun je niet anders dan tot de conclusie komen dat je toch iets moet zijn. Als je niets bent, kun je ook niet tot een antwoord komen. Wat ben je dan, wat maakt jou tot wie je bent en wat zijn de kenmerken van jouw “zijn” hier op aarde?

In dit artikel leg ik je aan de hand van 4 stappen uit hoe je bewust kunt leven. In de eerste stappen word je je bewust van je emoties, rollen en persoonlijkheid. Daarna vertel ik je hoe je deze inzichten kunt gebruiken om te leven vanuit je ware zelf.

To be or not to be

Er zijn twee soorten van “zijn”, de binnenkant en buitenkant. Je kunt je van binnen anders voelen en gedragen dan dat je naar buiten toe doet overkomen. Je hebt dus te maken met de presentatie van jezelf en een innerlijke staat van jezelf. Het mooiste is natuurlijk als deze twee identiek aan elkaar zijn, zodat je wat je van binnen bent ook aan de buitenkant laat zien. Helaas gaat dit niet op voor veel mensen. Ze voelen, ervaren, denken en beleven de wereld vaak anders dan dat ze aan de buitenkant laten zien.

In de sociale omgang wordt vaak gevraagd naar de binnenkant, maar bijna net zo vaak wordt dit ontwijkend beantwoord. “Hoe gaat het met jou” is een veelgehoorde vraag en bijna altijd wordt die vraag standaard beantwoord met “goed”. Niet altijd wil je met de persoon die deze vraag stelt delen hoe je je voelt. In plaats van eerlijk te zijn geef je een antwoord dat de ander tevreden stemt. Zo hoef je je niet bloot te geven. De ander verwacht dit antwoord ook en zal verbaasd opkijken als je zegt dat het slecht met je gaat, tenzij deze vraag oprecht gesteld is en er daadwerkelijk interesse is in je welzijn.

Je ziet dus dat er vaak een verschil zit tussen de binnenkant en buitenkant, maar wie ben je dan echt? Ben je die buitenkant, ben je die binnenkant of ben je het totaal van die twee? En wat te doen met je emotie, je karakter en ervaringen uit het verleden die je gevormd hebben? Is dat ook wat je bent of valt dit onder het gedrag dat je laat zien? De vraag wie je nu werkelijk bent is vrij complex, maar toch kun je een aantal zaken onderscheiden van elkaar, zodat je een beter inzicht krijgt in je werkelijke Zijn.

Om duidelijk te krijgen wie je bent zijn er een aantal stappen die inzicht geven in de lagen waaruit je bent opgebouwd.

Bewust worden van de binnenkant en de buitenkant
Bewust worden van het zijn of hebben
Bewust worden van de persoonlijkheid en het ware zelf
Bewust worden van de denker

De eerste stap

De eerste stap is niet de moeilijkste, maar wel een waar we dagelijks mee te maken hebben en die voor een groot gedeelte bepaalt hoe anderen ons zien en ervaren. Als je naar je eigen leven kijkt, zie je dat er verschillende situaties zijn waarin je je anders gedraagt en je jezelf van een andere kant laat zien. Misschien ben je helemaal niet bewust van het feit dat je dit doet, dus let er eens op.

Wat laat je van jezelf zien als je op je werk bent, als je met een goede vriend of vriendin samen bent of als je thuis bij je geliefde bent? Je zult zien dat je niet altijd overal hetzelfde laat zien van jezelf, maar dat dit gekoppeld is aan omstandigheden en andere personen.

Neem bijvoorbeeld het werk. Hoe ben je daar en wat laat je van jezelf zien? Als je een leidinggevende rol hebt, laat je dan je zwakte zien? Als je bouwvakker bent en op de steiger staat met je collega’s, laat je dan zien dat je thuis problemen hebt? Als je als verpleegster in het ziekenhuis werkt, ga je dan aan het bed van iemand zitten en vertel je over je eigen sores?

Elke situatie vergt een andere rol en bijna altijd neem je de rol aan die voor die situatie geschikt is. Je kunt het ook herkennen aan de wijze waarop je gekleed gaat. Thuis durf je rustig in je slobbertrui en joggingbroek op de bank te liggen, waarbij je het niet erg vindt dat je vriend(in) je zo ziet. Ga je naar vrienden dan kleed je je al snel anders. Ga je naar het werk dan heb je weer een andere outfit aan. Afhankelijk van de situatie laat je dus een gedeelte van jezelf zien dat overeen komt met het beeld dat de omgeving van je heeft in die situatie. Het zou immers vreemd zijn om in joggingbroek en slobbertrui op kantoor te komen.

Stel je nu eens voor dat je altijd en overal hetzelfde gedrag zou hebben. Dat je altijd laat zien wie je bent en hoe je je voelt. Je merkt dat dit niet prettig is. Wanneer ben je jezelf en laat je zien wie je echt bent en wanneer maak je gebruik van je maskers en laat je anderen iets anders of weinig zien.

Als je in een situatie merkt dat je niet laat zien wie je bent, neem je dan eens voor om dit wel te doen. Wat gebeurt er dan met jou en met de mensen waar je op dat moment mee bent? Wat weerhoudt jou ervan om niet alles te laten zien?

Sociale vormen en omgangsregels bepalen vaak wat we laten zien en vooral wat we niet laten zien. Het gaat de verkoper in die winkel niets aan dat je verdriet hebt. Je baas verwacht dat je elke dag vrolijk op het werk bent. Je partner wil geen zeurkous. In de ogen van de buren heb je de ideale relatie. Zo heb je voor elke situatie een ander masker en verwacht je dit van een ander ook. Zodra je hiervan bewust wordt, krijg je de mogelijkheid om te kiezen welke rol je wel of niet wilt spelen.

De tweede stap

De tweede stap is je bewust te gaan worden van het onderscheid tussen zijn of hebben. Inzicht hierin geeft je de keuze om op een bepaalde manier om te gaan met jezelf en anderen. Dit “zijn of hebben” houdt in dat je het verschil onderscheidt tussen of je iets bent of dat je iets hebt. Ben je je emoties of heb je emoties?

Als je je emoties bent, dan heb je hierover geen controle en overkomt het je. Stel dat je boos wordt. Als je die boosheid bent, je ermee identificeert, dan kun je hier niets aan doen. Pas als de boosheid over is komt je gezonde verstand weer tevoorschijn. Veel mensen ervaren hun emoties vanuit dit gezichtspunt. Ze zijn verdrietig, gekwetst of boos en blijven hierin zitten, niet wetende hoe er mee om te gaan of er uit te komen.

Stel nu dat je die emoties wel hebt, maar niet bent. Dan krijg je de keuze om in een emotie mee te gaan of het te laten voor wat het is en er uit te stappen. Je voelt in een situatie dat je boosheid omhoog komt, maar mogelijk is het niet een goede respons op de ander. Of je ziet dat je boosheid getriggerd wordt door je eigen verleden of overtuiging.

Als je de boosheid hebt, maar niet bent, kun je besluiten hoe je hem inzet. Je uit de emotie, of laat het voor wat het is en verteert de emotie innerlijk. Je bent je bewust van je emoties, maar laat ze niet overheersen. Je hebt op elk moment de vrije keuze om er in mee te gaan en bent je bewust van dat je het doet. Je bewustzijn is er dus constant bij betrokken.

Hoe je dit kunt trainen is door een moment pauze in te lassen als je boos of verdrietig wordt en uit te zomen. Neem 3 seconden bedenktijd waarin je besluit wat je met de emotie wilt. Is het goed voor de situatie om het te uiten of kan je het beter in jezelf verteren? Je blijft wel verbonden met je emoties, maar laat ze je niet overnemen.

Als je bewust wordt van je gedrag, emoties en handelingen en gaat zien dat je dit niet bent, maar dat je het kan gebruiken om je te uiten of om iets te bereiken, dan geef je jezelf een hoop nieuwe mogelijkheden. Je laat je dan niet meer overnemen door gevoel, emoties of gedachten, maar houdt de controle. Dit houdt niet in dat je als een gevoelloos mens rondloopt, maar dat emoties en gedachten een bewust gereedschap worden van je dat je naar believen kan gebruiken, uiten of kan inzetten. Je wordt completer.

De derde stap

De derde stap is het bewust worden van de persoonlijkheid en dit is veruit de moeilijkste stap. Met de eerste twee stappen heb je al een begin gemaakt door je bewust te worden van hoe de persoonlijkheid zich gedraagt, voelt en wat je laat zien aan anderen. Dit is al een grote stap op weg naar bewust worden van je persoonlijkheid. Mogelijk heb je gezien in de eerste twee stappen dat je soms reageert vanuit de persoonlijkheid om jezelf te beschermen en er voor te zorgen dat je niet gekwetst wordt, of pijn hebt. Je reageert vanuit een “beschermingsmechanisme”.

Eerst even een korte uitleg over de persoonlijkheid. De persoonlijkheid is de “jas” die je aan hebt in het dagelijkse leven en vaak ben je zo versmolten met deze jas dat je gevoel van zelf hier volledig uit bestaat. De persoonlijkheid is de verzameling van ervaringen uit het verleden, maar het is ook je karakter, aard, emoties, angsten en tekortkomingen. Het zijn alle aspecten die zorgen voor je handelen, het aantrekken of afstoten van mensen en het reageren op anderen. Het beschermt je maar zorgt ook voor ongemak, omdat je steeds weer tegen dezelfde zaken aanloopt die je toch zo graag opgelost wilt hebben. Het maakt je verlegen, onzeker, doet je schamen en is bepalend voor je gevoel van eigenwaarde of zelfvertrouwen.

De persoonlijkheid is ook de blik waarmee je de wereld in kijkt. Je vriendelijkheid, zorgzaamheid, vertrouwen, leergierigheid, doorzettingsvermogen en bereidwilligheid. De persoonlijkheid is niet goed en ook niet fout, het maakt jou tot wie je bent, maar is tot nu toe een onbewuste kant van je geweest die geheel op eigen kracht zijn werk deed.

Zoals je je kan vereenzelvigen met je emoties door deze te zijn in plaats van te hebben, zo is het ook met de persoonlijkheid. Als je deze bent en niet hebt, dan is er ook geen ruimte voor verandering en zal de persoonlijkheid jou leiden in deze wereld. Wat nu als je besluit zelf aan het roer te gaan staan en niet meer afhankelijk te zijn van de persoonlijkheid? Dan gaat er een nieuwe wereld voor je open waarin je ruimte gaat creëren voor het “ware zelf”.

De persoonlijkheid is aards gebonden en heeft alleen hier op aarde een rol. In de maatschappij moet je je staande houden en dien je te presteren. Wie je van binnen bent en hoe je je voelt is minder van belang. Het ware zelf is juist niet gebonden aan de aarde, maar is het geestelijke aspect van jou dat zich soms ook doet kennen als intuïtie, geweten of voorgevoel. Het hoeft niet te overleven, want het is niet gebonden aan wat voor situatie dan ook.

Waar je ook bent, in welke omstandigheid, of met wie, het maakt niet uit voor het ware zelf, want geweten en intuïtie spreken altijd. Of je er naar wilt luisteren is een ander verhaal. Het ware zelf is ook niet te dwingen, hoeft niet te groeien, kent geen status en hoeft geen erkenning.

Je geweten bijvoorbeeld doet altijd zijn werk, is van niemand afhankelijk, behoeft geen specifieke omstandigheden en kent geen emoties of belangen. Het is zuiver en maakt geen onderscheid.

Waarom zou je eigenlijk bewust willen worden van de persoonlijkheid?

Het doet toch gewoon zijn werk en zorgt ervoor dat je kunt meedoen in de maatschappij en het leven? Het probleem is dat de persoonlijkheid alleen maar gericht is op de uiterlijke wereld en geen rekening houdt met geestelijke groei of bewustwording. De persoonlijkheid houdt je ver weg van je ware zelf en dat is nu juist de essentie van het bestaan. Je ware zelf stelt je in staat de wereld te gaan aanschouwen zoals deze werkelijk is en bedoeld is.

De illusie van de fysieke wereld kan alleen worden doorzien door het ware zelf en niet door de persoonlijkheid. De persoonlijkheid is er alleen maar bij gebaat om de illusie in stand te houden. Geestelijke groei, bewustwording of zelfrealisatie is alleen maar mogelijk als de persoonlijkheid doorzien wordt en van zijn voetstuk wordt gehaald.

Het eerste begin van dit proces is het kennismaken met de persoonlijkheid. Dit kan door de waarnemer te gaan worden van jezelf. Zoom uit in situaties, gesprekken of tijdens handelingen en zie waarom je iets doet en hoe je het doet. Doe je dit om gezien te worden, een schouderklopje te krijgen, hogerop te komen of doe je het vanuit een belangeloosheid? Wat zijn je drijfveren en in hoeverre zijn deze gericht op persoonlijk gewin? Of gaat het hier om een hoger doel?

Vaak zal je zien dat er een achterliggend persoonlijk motief is om iets te doen en dat het bijna nooit om belangeloosheid gaat. Niet dat dit verkeerd is, maar het is goed er van bewust te zijn. Zo leer je kennismaken met je persoonlijkheid en vervalt uiteindelijk de identificatie ermee. Net zoals je je emoties niet bent, ben je ook de persoonlijkheid niet. Je kunt deze inzetten, het is je gereedschap in deze wereld.

De vierde stap

Zo komen we uit bij de vierde stap, het bewust worden van de denker. Om hiermee aan de slag te kunnen is het goed te weten dat het hier om twee aspecten van het denken gaat. Aan de ene kant is er de denker die bewust over bepaalde zaken nadenkt en aan de andere kant zijn er de gedachten. Gedachten komen en gaan en bepalen voor een groot gedeelte je gedrag of handelen, vaak niet eens op bewuste wijze. Gedachten geven je een beeld, een indruk of een mening en van daaruit volgt meestal je handeling. Er is een oorzaak buiten jezelf en je gedachten hebben hierover vrijwel meteen een mening, oordeel of zienswijze. Van hieruit volgt je reactie, zonder dat dit weloverwogen is.

Stel dat je een dik persoon op straat ziet lopen met een zak patat in de hand. Je eerste gedachte is dat je wel weet waarom diegene zo dik is. Je bent je er niet bewust van dat je die gedachte hebt, maar ondertussen heb je je wel een mening gevormd zonder de ander echt te leren kennen. Tussen de actie (zien) en reactie (mening) zit vrijwel geen tijdsverschil en dit systeem gebruiken we allemaal dagelijks in veel situaties en bij veel mensen.

Je wordt bijvoorbeeld door een zwerver aangesproken op straat die naar drank ruikt en om geld vraagt. Meteen voel je walging, denk je dat je zijn verslaving niet gaat sponseren en loop je snel door zonder te antwoorden. Er is een actie die vrijwel meteen wordt opgevolgd door een reactie en dit alles gebeurt onbewust. Zo zijn er voorbeelden te bedenken waarin je boos wordt of verdrietig bij het zien van iets en vrijwel direct daarop volgt de uiting van de boosheid of het verdriet.

Is het uiten dan verkeerd?

Nee natuurlijk niet, maar wel mag je jezelf de tijd gunnen om te zien wat er gebeurt, wat het met je doet en hoe je daaraan uiting wilt geven. Je zorgt er als het ware voor dat er meer tijd komt te liggen tussen de actie en reactie. Gedachten zijn razendsnel, maar denken vraagt om bewust te handelen en dat kost tijd.

Fietsen of autorijden heb je niet ineens gekund, maar heeft een hoop tijd gekost waarin je vaak het nodige verkeerd deed. Jaren later rijdt je zonder er bij na te denken en doe je alle handelingen automatisch. Denken is ook iets dat je moet leren en zeker in het begin kost het veel moeite en wilskracht om bewust bezig te zijn met wat er om je heen gebeurt, wat je hiervan vindt en welke reactie je daar op hebt.

Stel dat je die zwerver weer ontmoet en dat je nu de tijd neemt om naar jezelf te kijken en te zien wat er met je gebeurt. Je kan je dan bewust worden van je walging en weigering om geld te geven en nadenken waarom je dat niet wilt doen. Wat weet je überhaupt van die man? Hoe weet je dat hij drank gaat kopen van het geld en indien zo, wat maakt het jou uit? Stel dat je besluit om eens wat te vragen aan die zwerver, zou je dan niet meer te weten komen over zijn gedrag en handelen? Dan zou je misschien wat milder zijn in je oordeel. Probeer het eens uit en geef jezelf tijd om te denken en niet alleen om gedachten te hebben.

Het pad naar zelfrealisatie

De vorige drie stappen staan allen in verbinding met de gedachten die je hebt. Het denken bij deze stappen is dan ook essentieel om tot bewustzijn te komen. Als je de tijd neemt om je emoties te zien en ze niet meteen te zijn, krijg je de mogelijkheid om te kiezen.

Als je kijkt naar je handelen vanuit de persoonlijkheid en de tijd neemt om te zien waarom je dit doet en jezelf afvraagt of het wel echt nodig is (nadenken), schept dat veel meer mogelijkheden voor zowel jou als de ander. Door steeds te handelen vanuit een automatische reactie, in je emoties te schieten, of niet te weten welk masker je op hebt naar anderen toe, beperk je je groei. Juist het denken geeft je de mogelijkheid om vraagtekens te zetten bij jezelf en zo jezelf te gaan doorgronden, waarbij je steeds maar weer de mogelijkheid hebt om het een volgende keer anders te gaan doen.

Denken verruimt het bewustzijn en zorgt ervoor dat je het leven, zoals het zich aan je voordoet, gaat zien als lessen en mogelijkheden op je pad naar zelfrealisatie.

Wees niet te streng voor jezelf, denkend dat je de vier stappen in een bepaalde tijd geïntegreerd moet hebben in je leven. Groei in bewustzijn is een proces waar je de rest van je leven mee bezig zal zijn, maar wat wel steeds beter te (her)kennen is in je leven.

Als je gaat zien dat je invloed hebt op de buitenwereld en dat je deze kan beïnvloeden door met jezelf bezig te zijn, wordt het leven een stuk prettiger en eenvoudiger. Je hoeft niet meer steeds met een ander bezig te zijn. Juist door vorm te geven aan jezelf geef je vorm aan de buitenwereld en verander je deze, zodat het steeds datgene laat zien dat jij nodig hebt om te leren en te groeien. De buitenwereld zit in jou en jij zit in de buitenwereld, het is een synthese. Zoals de polen van een magneet die alleen maar kunnen bestaan door hun beideb aanwezigheid. Zonder een van die polen is er geen bestaan van de magneet.